Structural analysis of traditional Kadın Zeybek dances in İzmir<p>İzmir ili geleneksel Kadın Zeybek oyunlarının yapısal analizi

Abstract

İzmir has a dance culture where zeybek dances are performed predominantly. When the zeybek dances performed by men are danced by women they are called “kadın (female) zeybek”. Kadın zeybek dances are more agile in terms of rhythm, and simpler and elegant in terms of movement when compared to male zeybek dances. In traditional life, women aren’t welcome to dance in the same environment with men. Thus, female dances are performed indoors where men aren’t allowed to participate or even see the woman dancing. The staging of folk dances since the 1930’s has caused this rule applied in traditional life to lose its validity in urban atmosphere. While female dances are carried to the stage over time, men and women started to dance together on stage. As a result of these dances developments traditional dances gained a new category called “mixed dances” meaning dances performed by both sexes. Today, traditional dances are classified under the titles “female dances”, “male dances” and “mixed-sex dances” according to the gender of the dancer. This article is on the structural analysis of the zeybek dances performed by women only.

Özet

İzmir ili, zeybek türü oyunların ağırlıklı olarak oynandığı bir oyun kültürüne sahiptir. Erkekler tarafından oynanan zeybek oyunlarının kadınlar tarafından oynanan şekline kadın zeybeği denmektedir. Kadın zeybek oyunları erkek zeybek oyunlarına kıyasla ritmik yapı itibarıyla daha kıvrak, oynanış tavrı bakımından daha zarif oyunlardır. Geleneksel yaşamda kadının erkekle aynı ortamda oyun oynaması hoş karşılanmaz. Bu nedenle kadın oyun icraları erkeğin katılamadığı ve hatta oynayan kadını göremediği mekanlarda -kapalı alanlar- gerçekleşir. Halk oyunlarının 1930’lu yıllardan itibaren sahneye taşınması, geleneksel yaşamda uygulanan bu kuralın şehirlerde geçerliliğini yitirmesine neden olmuştur. Zamanla kadın oyunları sahneye taşındığı gibi, kadın ve erkek sahne üzerinde birlikte, yan yana dans etmeye başlamıştır. Bu gelişmeler sonucu geleneksel oyunlar karma oyunlar adı altında –kadın ve erkeğin beraber oynadığı oyunlar- yeni bir kategoriye kavuşmuştur. Günümüzde geleneksel oyunlar oyuncunun cinsiyetine göre kadın oyunları, erkek oyunları ve karma oyunlar şeklindeki üç başlıkta ele alınır. Bu yazı sadece kadınlar tarafından oynanan zeybek türünde oyunların yapısal analizini içerir.